Ga verder naar de inhoud

Oranjehuis: intensieve begeleiding van dak-en thuisloze jongeren via Back On Track

Oranjehuis is een West-Vlaamse vzw die al heel wat jaren kwetsbare jongeren ondersteunt. Met hun werking Back On Track zetten ze zich in voor een doelgroep die vaak nergens anders terechtkan: dak- en thuisloze jongvolwassenen tussen de 18 en 24 jaar, waarvan sommigen in de gevangenis hebben gezeten. Tijdens een persoonlijke en intensieve begeleiding van één jaar ligt de focus niet alleen op opnieuw een dak boven hun hoofd krijgen, maar ook op persoonlijke groei en het versterken van hun netwerk.

Stem

Stem op Oranjehuis vzw voor de publieksprijs van Radicale Vernieuwers 2024!

Het zaadje voor Back On Track werd geplant in 2017, toen twee dak- en thuisloze jongvolwassenen in dezelfde week aanklopten bij vzw Oranjehuis. De ene was net vrijgelaten uit de gevangenis en ontdekte dat er voor hem nauwelijks hulp bestond. De andere, net op straat beland met een rugzak vol onbetaalde facturen, zag evenmin een toekomst. “Dat heeft onze ogen doen opengaan”, zegt Wouter Vanclooster, coördinator van Team Jongvolwassenen bij vzw Oranjehuis. 3 jaar lang klopte hij samen met directeur Sabine Bourgeois op allerlei deuren, zodat Back On Track in 2020 uit de startblokken kon schieten.

Wouter vanclooster
Dakloosheid is altijd een symptoom, nooit het probleem. Het echte werk begint pas als we samen kijken naar wat hen daar heeft gebracht.
Wouter Vanclooster

Geen cliché daklozen

Voor jongvolwassenen zonder vaste woonplek is dak- en thuisloosheid vaak slechts een symptoom. Velen onder hen kampen met een combinatie van problemen, zoals verslaving, issues met hun mentale gezondheid of een geschiedenis van misbruik en trauma. “Vaak gaat het bijvoorbeeld om jongeren met een beperking die ook een verslaving hebben”, legt Back On Track-teamcoach Phaedra Caron uit. “Of het zijn jongvolwassenen met een psychische kwetsbaarheid die net uit de gevangenis komen. In de reguliere hulpverlening zien we dat zij vaak tussen de mazen van het net vallen, zelfs als ze op allerlei wachtlijsten staan. Ofwel is de hulp niet afgestemd op hun meervoudige problematiek. Ofwel stoten ze op begeleiders die te veel sturen, en loopt het daar spaak. Per slot van rekening blijven dat jonge gasten, die graag hun eigen keuzes maken.”

Back On Track richt zich op jongvolwassenen van 18 tot 24 jaar in West-Vlaanderen. Een leeftijdscategorie die veel mensen niet direct associëren met dakloos zijn. “Het cliché van de oude man met de grijze baard die onder een brug slaapt, dat klopt totaal niet met de realiteit”, zegt Wouter. “Deze jongeren zijn meestal niet zichtbaar op straat. Ze slapen de ene nacht bij een verre vriend, de volgende bij een kennis, tot hun opties uitgeput zijn. Die onzichtbaarheid maakt hen extra kwetsbaar.”

Oranjehuis mobile units

Sterker netwerk, nieuwe thuis

Ervoor zorgen dat jongeren uit de doelgroep zo snel mogelijk opnieuw een dak boven hun hoofd hebben. Als buitenstaander zou je kunnen denken dat dat de allergrootste bekommernis is van de begeleiders van Back On Track. Toch is dat niet in elk geval de allergrootste prioriteit. “In de praktijk zien we dat een stevig sociaal netwerk de belangrijkste basis is voor een succesvolle herstart”, legt Phaedra uit. “Want onze begeleiding stopt na een jaar, en dan willen we dat onze jongeren een vangnet hebben. Daarom proberen we altijd in gesprek te gaan met hun omgeving: ouders, familie, vrienden, buren. Soms zelfs met de ex-partner of de dealer. Dat is niet altijd even gemakkelijk, maar wel belangrijk op lange termijn.”

4 jaar na de start biedt Back On Track intussen heel wat opties aan qua woning, afhankelijk van waar de jongere in kwestie nood aan heeft. Van tijdelijke woningen in samenwerking met lokale overheden tot zelfs een complete site met wooncontainers in Kortrijk. “We streven niet naar snelle woonoplossingen, wel naar stabiele plekken waar jongeren echt aan hun toekomst kunnen werken,” nuanceert Wouter. “In deze woningen krijgen ze de kans om hun zelfstandigheid op te bouwen. Ze kunnen hier zelfs doorstromen naar het reguliere aanbod wanneer ze er klaar voor zijn. Een kans die voor velen een nieuw begin betekent.”

Crisis als een kans om veerkracht op te bouwen

De jongeren die een traject bij Back On Track volgen, hebben vaak al heel wat begeleiders de revue zien passeren. “Toch horen we vaak van jongeren: ‘eindelijk heb ik het gevoel dat er iemand in mij gelooft’. Ik denk dat dat komt omdat echtheid één van onze kernwaarden is. Pas wanneer je als begeleider kan tonen dat iets je kwaad of verdrietig maakt, gaan mensen je echt vertrouwen”, zegt Phaedra. “Tegelijk zullen we onze jongeren soms respectvol provoceren. Sommigen onder hen hebben dat nodig om stappen vooruit te blijven zetten. Wat ons ook anders maakt, is dat we in elke crisis een kans proberen te zien. In plaats van problemen weg te nemen, laten onze begeleiders jongeren zelf hun weg zoeken. Ook als dat betekent dat ze op hun bek gaan. ‘Redders horen thuis in een zwembad’, zo staat het letterlijk in onze vacatureteksten (lacht)”

Phaedra caron
Wij geloven niet dat we jongeren moeten redden, wel dat we ze sterker moeten maken. ‘Redders horen thuis in een zwembad’, zo staat het letterlijk in onze vacatureteksten
Phaedra Caron

Innovatief financieringsmodel

Om Back On Track te financieren, kozen Wouter en zijn team voor een Social Impact Bond: een mechanisme waarmee je een maatschappelijk relevant en uitdagend thema gaat aanpakken via impactmeting. “Dat was een model dat toen in België nog maar nauwelijks werd gebruikt”, geeft Wouter aan. “Het idee daarachter is dat private investeerders inspringen om maatschappelijke innovatie mogelijk te maken. De overheid vergoedt die investeerders, maar enkel als het project zijn doelen behaalt. Via die weg wisten we maar liefst 1,7 miljoen euro te verzamelen.”

Back On Track kreeg 3 jaar de tijd om 133 jongeren naar een stabielere toekomst te begeleiden. Het onderzoeksteam van Koen Hermans, professor aan de KULeuven, hield de resultaten van het project nauwgezet in het oog. Verrassend genoeg waren die nog beter dan ze op voorhand hadden durven hopen. Phaedra: “Na één jaar begeleiding had bijna 80% van de jongeren een huurcontract op eigen naam. Meer dan 45% van hen had ook een ander inkomen dan het leefloon. Bij de jongeren die uit detentie kwamen, zagen we dat ook de recidivecijfers met meer dan 75% gedaald waren.”

IMG 20241019 WA0000

Investeringen in hulpverlening betalen zichzelf terug

De horizon van Back On Track reikt verder dan de jongeren die ze vandaag begeleiden. Daarom delen ze hun aanpak en methodieken nu al met 7 andere teams in Vlaanderen. “Wij zien niemand als concurrenten”, besluit Wouter. “Deze doelgroep wordt nog veel te vaak de deur gewezen, dus elke samenwerking is meer dan welkom. Duurzame begeleiding is volgens ons de enige oplossing. Wist je dat elke persoon die dakloos is de samenleving tussen de 20.000 en 30.000 euro per jaar kost? Voor detentie is dat 70.000 euro, en voor intensieve psychiatrie kunnen de kosten zelfs oplopen tot 400.000 euro per jaar. Dan is onze aanpak een pak goedkoper.”

En dat die aanpak werkt, zien ze bij Back On Track elke dag in de praktijk. Wouter: “Ik moet vaak terugdenken aan een meisje dat we een paar jaar geleden in begeleiding hadden. De dag dat ik haar ontmoette, moest ik haar samen met een collega naar spoed brengen. Haar lichaam zat vol ontstekingen van de heroïnenaalden. Ze woog nog amper 40 kilogram. Ik vreesde dat ze de volgende ochtend niet zou halen. En als ze dat wel zou doen, dan zou haar lot vroeg of laat een overdosis zijn. Toen ik haar een half jaar later tegenkwam, herkende ik haar eerst niet. ‘De dag dat ik bij jullie in begeleiding ben gekomen, heeft mijn leven veranderd',

zei ze. Als ik zoiets hoor, dan kan ik niet anders dan denken: ‘Zij mag trots zijn, maar wij ook.’

Stem

Stem op Oranjehuis vzw voor de publieksprijs van Radicale Vernieuwers 2024!

Oranjehuis - Facts & figures

  • De werking Back On Track van Oranjehuis vzw bestaat sinds 2020
  • Aantal betaalde medewerkers in vte: 14
  • Aantal vrijwilligers: 2
  • Meer dan 80% van de jongeren heeft na 1 jaar een huurcontract op eigen naam
  • Meer dan 45% van de jongeren heeft na 1 jaar een ander inkomen dan een leefloon
  • Kans op recidive daalt met 75% na intensieve begeleiding van 1 jaar
  • 90% van de jongeren doorloopt het traject volledig
  • 1,7 miljoen euro opgehaald bij privé-investeerders via een Social Impact Bond (SIB)
Back on Trackicon

initiatief van Oranjehuis vzw