Papillon Project: circulaire oplossing voor energie-armoede
Papillon Project verhuurt energiezuinige huishoudtoestellen aan mensen die ze niet kunnen kopen. Een rechtvaardige oplossing voor klimaattransitie, en dus terecht Radicale Vernieuwer 2019.
Wist je dat zo’n 400.000 gezinnen in Vlaanderen hun energiefactuur niet kunnen betalen? De cijfers dateren van voor de stijging van de energieprijzen, dus het werkelijke aantal ligt zeker hoger. Dat komt onder meer door oude huishoudtoestellen die heel veel energie verbruiken. Een nieuwe wasmachine of koelkast kopen kan financieel niet. Maar wat als die mensen een energiezuinig toestel konden huren, voor een klein maandelijks bedrag? Het was een idee van Stefan Goemaere, opbouwwerker bij SAAMO West-Vlaanderen.
Papillon Project slaat twee vliegen in een klap: het is een oplossing voor een sociaal probleem én een klimaat- en milieuprobleem. De gezinnen betalen ongeveer 7 euro per maand maar besparen tegelijk op hun energiefactuur. De overheid legt 2 euro per toestel bij. De toestellen blijven eigendom van Bosch (BSH Home Appliances), die zorgt voor het onderhoud (begrepen in de huurprijs) en de toestellen op het einde van de rit recycleert. In 2018 startte een pilootproject met 129 toestellen in de Westhoek en in Beerse. Vandaag wordt verder gewerkt om daar 500 nieuwe en 50 refurbished toestellen aan toe te voegen.
Samenwerken: alleen als het voor beide partijen klopt
Het vernieuwende aan dit project zit onder meer in de ongebruikelijke samenwerking tussen een non-profitorganisatie en een multinational. Hoe zet je zo’n missiegedreven samenwerking op? Voor Stefan was een sluitend businessmodel cruciaal. “Ik wilde niet zomaar 100 toestellen cadeau krijgen, als deel van het CSR-plan, en met een artikel in de krant komen. De basis moet juist zitten, want ik wil niet afhankelijk zijn van de goodwill van een specifieke manager. Met de huurprijzen van vandaag komt Bosch uit de kosten, met een minimale winstmarge.”
Ik wilde niet zomaar 100 toestellen cadeau krijgen, als deel van het CSR-plan. Het businessmodel moest kloppen.
Bij Bosch is Bruno Vermoesen trekker van het project. “We zijn in het project gestapt omdat het voor ons een interessant experiment is met circulaire businessmodellen”, vertelt Bruno. “Als producent en verkoper hadden we niet zo’n goed zicht op de volledige levenscyclus van onze toestellen. Door eigenaar te blijven van de toestellen, leer je veel over kwaliteit, mogelijk voorkomende defecten en hoe je die kunt verbeteren. Bovendien krijg je het toestel terug na afloop van het contract. Dat biedt perspectieven voor levensduurverlenging en hergebruik van materialen na recyclage. Dat is nodig als je van lineaire naar circulaire businessmodellen wil omschakelen.”
Vertrouwen is de sleutel
In het begin fronsten sommige sociaal werkers hun wenkbrauwen bij het partnerschap met een commercieel bedrijf. Stefan: “Tjah, ik kan toch zelf geen elektrowinkel beginnen hé (lacht). Dat was de enige manier om toegang te krijgen tot instrumenten die ik nodig heb. Trouwens, BSH is niet beursgenoteerd. De winst gaat niet naar aandeelhouders, maar voor een deel naar de Robert Bosch stichting, die sociaal-medische projecten steunt.”
De cultuurverschillen tussen een non-profit en een profit zorgden in het begin wel eens voor hobbels in het parcours. Stefan: “Toen we over de juridische aspecten spraken, verwees BSH naar hun juristen bij KPMG. Maar SAAMO heeft als kleine vzw geen jurist. Uiteindelijk heb ik gemaild met een prof consumentenrecht, die drie studenten op ons dossier heeft laten werken als praktijkcase.”
“Zo’n missiegedreven samenwerking kan alleen slagen als iedereen zijn eigen rol kan blijven spelen. Zo heeft BSH de naam van Papillon Project gekozen en het logo ontworpen. Je moet elkaar kunnen vertrouwen, want je hebt elkaar nodig om voor die missie te gaan,” zeggen Stefan en Bruno.
Door eigenaar te blijven van de toestellen, leer je veel over kwaliteit, mogelijk voorkomende defecten en hoe je die kunt verbeteren.
Radicale Vernieuwer als kwaliteitslabel
Wat heeft het opgeleverd om Radicale Vernieuwer te worden? Stefan: “We kregen plots veel vragen van lokale overheden, die het concept ook in hun gemeente wilden lanceren. We konden zelf ook makkelijker op nieuwe partners afstappen, bijvoorbeeld binnen de federale overheid. Radicale Vernieuwer is toch een kwaliteitslabel. Extern, maar ook intern kregen we daardoor meer erkenning.”
En het beleid?
Naast de lokale overheden betrekt Stefan ook de Vlaamse en de federale overheid bij Papillon. De Vlaamse overheid past vandaag 2 euro per toestel per maand bij, tot een bepaald maximumbuget. Vanaf midden 2022 wordt de korting in het beleid opgenomen, voor toestellen die via Papillon óf een gelijkaardig concept verhuurd worden. Stefan: “Stel dat iemand nu een soortgelijke samenwerking begint met een andere fabrikant, is dat voor mij even goed. Alles voor de missie.” De federale minister van Energie, Tinne Van der Straeten, kent Papillon en bekijkt hoe het project in het beleid kan ingepast worden.
Toen we Radicale Vernieuwer werden, vroegen allerlei gemeentebesturen plots om samen te werken.
Grootse toekomstplannen
Papillon Project maakt de sprong van 129 naar 550 toestellen, verdeeld over alle Vlaamse provincies. De opschaling van Papillon gebeurt samen met lokale partners. Op dit moment zijn er overeenkomsten met Nieuwpoort, Veurne, Ieper, Koekelare, Heuvelland, Beerse, Oudenaarde, Kruisem, Pelt, Antwerpen en Hasselt. In heel wat andere gemeenten zijn er gesprekken aan de gang.
Papillon deelt de methodiek; de plaatselijke OCMW’s volgen het financiële luik op. Stefan: “Vandaag heeft SAAMO West-Vlaanderen een raamcontract met BSH, maar in deze groeifase kan Papillon het best verzelfstandigen. We zoeken op dit moment uit welke structuur daar het best voor geschikt is. Het zal al doende vorm krijgen.”
Dit jaar worden er toestellen verhuurd in Brussel, volgend jaar in Wallonië. Daarnaast lopen er gesprekken met partners in Nederland en Frankrijk. “Ja, de ambities liggen hoog. Want elke dag zijn er meer gezinnen die hun energiefactuur niet kunnen betalen. Met Papillon Project kunnen we potentieel veel impact maken: dat weet ik, en dat willen we met de UAntwerpen becijferen. Maar de woon- en armoedeproblematiek is groot, net als de uitdagingen. 550 toestellen is een begin, maar uiteindelijk nog altijd maar een peulschil”, zegt Stefan.
Papillon Project
opgericht door Stefan Goemaere en Bruno Vermoesen
initiatief van SAAMO West-Vlaanderen en BSH Home Appliances