home
Bioboer zoekt en vindt grond
Elke week doen 25 landbouwbedrijven in Vlaanderen de boeken dicht. Zo gaat wekelijks landbouwgrond ter grootte van 145 voetbalvelden verloren. De gemiddelde leeftijd van onze boeren is meer dan 50 jaar. En bij velen staat het water aan de lippen omdat ze niet kunnen concurreren met de spotprijzen voor landbouwproducten op de wereldmarkt.
Het beeld van de Vlaamse landbouw oogt niet fraai. Nochtans zijn er mensen die zin hebben om te beginnen als bioboer, omdat ze geloven in lokale voedselproductie tegen eerlijke prijzen. Alleen: grond wordt onbetaalbaar. ‘Landbouwgrond werd drie keer duurder in tien jaar tijd’, zegt Annelies Beyens van De Landgenoten. ‘Dat vormt de grootste drempel om met een landbouwbedrijf te beginnen.’
De Landgenoten werd drie jaar geleden opgericht vanuit het besef dat het radicaal anders moest. Het is een stichting en coöperatieve beweging van boeren en burgers. Initiatiefnemers waren 17 middenveldorganisaties, waaronder Velt, de Bond Beter Leefmilieu en een rits organisaties voor biolandbouw. De Landgenoten koopt landbouwgrond en verhuurt die voor lange termijn aan bioboeren. De grond verwerven de initiatiefnemers via crowdfunding met aandelen en schenkingen, of via een erfpacht. Als een boer stopt, wordt een opvolger gezocht. Zo gaat de opgebouwde bodemvruchtbaarheid, het levenswerk van een bioboer, niet verloren.
Liever speculeren
Ondertussen werden op die manier vier landbouwbedrijven opgestart of uitgebreid, samen goed voor 10 hectare grond. Voor twee andere projecten loopt de crowdfunding nog. Dat gaat trager dan verwacht, geeft Annelies Beyens toe. ‘We hadden gehoopt tegen vandaag aan 100 hectare te zitten.’
Maar de grond komt hen niet zomaar in de schoot vallen. ‘De meeste eigenaren willen hun grond zelf in bezit houden, of speculeren op waardevermeerdering. Ze hopen op een dag te ¬cashen door te verkopen aan projectontwikkelaars of maneges.’
‘Wij willen eigenaars ervan overtuigen hun grond niet te kapitaliseren, maar er meerwaarde mee te creëren voor de maatschappij’, zegt Beyens. ‘We benaderen particulieren, maar ook grote organisaties die gevoelig zouden kunnen zijn voor dit argument. Zoals kerkfabrieken, OCMW’s, lokale besturen of sociale huisvestingsmaatschappijen, die vaak nog grote stukken grond in portefeuille hebben.’
Zo’n believer is De Ideale Woning (DIW), een sociale-huisvestingsmaatschappij die een stuk grond in Wijnegem in erfpacht geeft aan De Landgenoten. We bereiken het perceel via een vervallen boerderij, waar straks een gloednieuw biolandbouwbedrijf zal oprijzen. ‘Het verhaal is gegroeid uit de plannen voor een woonproject’, vertelt directeur Gert Eyckmans. ‘Maar wel met een radicaal andere kijk op wonen: geen klassieke verkaveling, maar denser bouwen, waardoor open ruimte vrijkomt die je teruggeeft aan de natuur. Ontwerpbureau Collectief Noord kwam met het perfecte voorstel: 350 woningen, met daarnaast een grote open ruimte voor landbouw.’
Met dat plan onder de arm klopte DIW aan bij De Landgenoten. Samen zijn ze nu op zoek naar een bioboer. ‘We hadden ook gewoon een park kunnen aanleggen’, zegt Gert Eyckmans, terwijl hij over de groene vlakte staart. ‘Maar landbouw voegt zoveel meer toe. Ook de mensen uit de buurt zijn erg enthousiast. Het is de bedoeling dat er een uitwisseling komt met de bewoners. Dat ze zelf kunnen oogsten of groenten afhalen in een biopakket. Als je hier komt wonen, krijg je de boerderij erbij.’ Hij wijst naar de vervallen boerderij achter hem. ‘Zoals het vroeger ooit was.’
Geen bloemkolen en geen dividend
Steeds meer mensen raken overtuigd van het voordeel van voedselproductie voor de lokale markt, merkt De Landgenoten. De vereniging groeide in korte tijd uit tot een beweging van duizend boeren en burgers. Iedereen die in dit verhaal gelooft, kan instappen. ‘Vanaf 250 euro heb je een aandeel in de coöperatie’, zegt Beyens. ‘Gemiddeld stappen mensen in voor 900 euro. Dan ben je mede-eigenaar van een stukje biogrond.’
Wat krijg je daarvoor in ruil? ‘In elk geval geen bloemkolen’, lacht Beyens, ‘want je investeert in de grond, niet in het bedrijf zelf. Voor de winst moet je het niet doen. Wij keren geen dividend uit – we zijn er niet uit of we dat ooit willen doen. In plaats van meerwaarde uit te keren aan je aandeelhouders, zou je ook de huurprijzen voor de boeren kunnen verlagen.’
Het is een dilemma. Want het vooruitzicht op een dividend kan nog veel meer mensen over de streep halen om aandeelhouder te worden. ‘Voorlopig volstaat de gedachte voor onze aandeelhouders dat ze participeren in een duurzaam project’, zegt Beyens. ‘Ze helpen biolandbouw in Vlaanderen mogelijk maken. Want daar is het uiteindelijk om te doen.’
Meer info: www.delandgenoten.be
Foto: Fred Debrock
Tekst: Ine Renson, de Standaard
De school die verwarmt met kleuterplasjes
In Gent rijst een woonwijk op die grotendeels draait op gesloten kringlopen. Energie, water, grond- en afvalstoffen worden gerecupereerd en uitgewisseld: ziedaar het wonen van de toekomst.
Het is er nog niet, maar het is nu al iconisch: het nieuwe stukje Gent dat straks uit de grond schiet aan De Nieuwe Dokken. Aan de oude haven, op een steenworp van het Dampoortstation, worden de funderingen gegraven voor 400 appartementen, een school, een crèche en een sporthal. Niet alleen de unieke ligging, maar vooral de visie op de wijk is voer voor gesprek. Voor Gent moet dit een baken worden voor de stad van de toekomst.
Als je hier over dik twee jaar een woning betrekt, gaat het als volgt: het zwarte afvalwater van je vacuümtoilet wordt samen met vermalen keukenafval in de kelder van het gebouw vergist en omgezet tot biogas. Met dat biogas worden de woningen verwarmd. Het restproduct (struviet) wordt gebruikt voor de bemesting van de omliggende parken en voor een project van stadslandbouw.
Maar dat is niet alles, vertelt Lieven Demolder van DuCoop, de coöperatieve vennootschap die voor dit project werd opgericht. ‘Het grijze afvalwater wordt gezuiverd op de site en zal als proces-water worden hergebruikt door de naburige zeepfabriek Christeyns. In ruil levert het bedrijf restwarmte voor extra verwarming van de woningen. Ook uit het gezuiverde afvalwater wordt via een warmtepomp restwarmte gerecupereerd.’
Deelfietsen
Daarnaast zal zo veel mogelijk elektriciteit worden opgewekt met zonnepanelen. Slimme energiesystemen moeten leiden tot een zo efficiënt mogelijk energieverbruik in de woningen. Ook deelfietsen en elektrische deel-auto’s zullen ter beschikking staan van de bewoners. Die laatste worden via de coöperatie DuCoop gevoed met stroom en financieel betrokken bij het verhaal. Het welslagen wordt een gedeeld engagement van iedereen die hier komt wonen.
Dit project is uniek in Europa, zegt Lieven Demolder. ‘Op die schaal, met al die verschillende kringlopen, bestaat het nog nergens. Het principe dat alles lokaal gezuiverd en gerecupereerd wordt, betekent een radicale omslag in ons denken over wonen, afval en energie.’
Nogal exclusief
Hij klapt zijn laptop open en toont wat beelden van hoe de wijk er moet uitzien. Het ziet er flitsend uit. Exclusief wonen met zicht op het water. En met een schoon klimaatgeweten. Wordt dit een voorrecht voor de rijke bobo’s? Een klein appartement van 60 vierkante meter koop je hier niet voor minder dan 300.000 euro. ‘Het is nogal exclusief’, knikt Demolder. ‘Maar dat komt door de ligging. Er worden ook appartementen aangeboden via een budgetformule. Maar de technologie zelf is betaalbaar. Wij gaan uit van het principe “niet meer dan anders”. Ons duurzame energiesysteem mag niet meer kosten dan conventionele energiebronnen.’
Dit is een showcase voor wat mogelijk is, zegt Demolder. ‘Het principe kan in alle nieuwe wijken gekopieerd worden. Het heeft het potentieel om mainstream te worden bij nieuwbouw. In die zin is het radicaal vernieuwend: het bewijst dat werken met innovatieve technologie en gesloten kring-lopen haalbaar en economisch rendabel is.’
De bouw van het systeem wordt nog ondersteund door subsidies, onder meer van Europa. ‘Maar op termijn moet dit zelfbedruipend zijn. Als iedere projectontwikkelaar op die manier zou gaan bouwen, zitten we in een nieuwe werkelijkheid. De klimaatwinst die je hiermee boekt, is gigantisch.’
Energietransitie
De stuwende kracht achter het project is Clean Energy Innovative Projects, een fonds waarin onder meer de familie Colruyt participeert. Het fonds investeert in nieuwe technologieën voor duurzame energie die op het punt staan door te breken. Oprichter Peter De Smet gelooft vurig in de energietransitie, weg van fossiele brandstoffen. Hij sloeg de handen in elkaar met projectontwikkelaars Vanhaerents, Re-vive en Van Roey Vastgoed om de grensverleggende innovaties in het project van De Nieuwe Dokken toe te passen. Dat ook grotere spelers als de waterzuiveringsmaatschappij Farys en Christeyns mee in het bad gingen, kan een versnelling betekenen in de energietransitie.
We staan met Lieven Demolder op de fietsersbrug over het water en kijken naar de ‘oude’ stad aan de overkant. ‘De ultieme droom is dat we meer van dit soort projecten kunnen realiseren. En dat we die aan elkaar koppelen en een uitwisseling genereren op grotere schaal. Dat zal ook moeten gebeuren, als de stad het meent met de ambitie om CO2-neutraal te zijn tegen 2050.’ Hij grijnst. ‘Maar dat is voor later. Eerst bewijzen dat dit werkt.’
De graafmachines en kranen achter ons zijn druk in de weer. Er zit haast achter nu. Een groot deel van de appartementen is al verkocht. De school moet open in september 2019. Dat wordt dan de eerste Vlaamse school waar de klasjes verwarmd zullen worden met energie uit kleuterplasjes.
Meer info: www.ducoop.be
Tekst: Ine Renson, De Standaard
Foto: Fred Debrock
Wat? Rusthuisbewoners kunnen met een hometrainer en aangepaste software virtueel rondfietsen in de buurt waar ze vroeger woonden.
Wie? Jan Smolders, directeur van woonzorgcentrum Witte Meren in Mol, en zijn broer Roel, en Wannes Meert en Jesse Davis, twee computerwetenschappers van de KU Leuven.
Hoe komen ze erop? ‘Jan begon eind 2012 korte filmpjes te maken in Mol, zodat de bewoners van Witte Meren naar iets anders dan een lege muur konden kijken, wanneer ze op de hometrainer zaten. Al snel wilden die zelf hun route kunnen bepalen, want in het filmpje ging de fietser bijvoorbeeld rechtdoor, terwijl de bewoner vroeger in de straat links woonde. Google was net begonnen met Street View en we wilden de twee ideeën combineren. Dat lukte dankzij twee computerwetenschappers van de KU Leuven.’
Hoe werkt het? ‘Een sensor op de pedalen van de hometrainer geeft een signaal aan de software en op het scherm begint de gebruiker te fietsen. Aan ieder kruispunt kiest hij op een tablet welke richting hij uit wil.’
Het droomscenario? ‘Momenteel zijn er een dertigtal woonzorgcentra en ziekenhuizen in Vlaanderen en Nederland, die onze software gebruiken. Nu komt er aandacht uit de rest van Europa. Of het om Noorwegen of Spanje gaat, voor ons is er geen verschil. Als Google Street View er al is geweest, kunnen wij er met onze software gaan rondfietsen.’
Meer info: www.activ84health.eu
Tekst: Ine Renson, De Standaard
Foto: Fred Debrock
Wat? Een platform waarmee steden en gemeenten hun inwoners online inspraak kunnen geven in het beleid.
Wie? Wietse Van Ransbeeck en Aline Muylaert, die het bedrijf oprichtten als een studentenonderneming. Intussen is er een tiental mensen aan de slag.
Hoe komen ze erop? ‘We wilden zelf inspraak hebben in het bestuur van onze stad, maar dat was niet eenvoudig’, zegt Van Ransbeeck. ‘Er worden inspraakavonden georganiseerd, maar daarvoor moet je je verplaatsen en ben je een hele avond kwijt. Voor veel mensen is dat toch een drempel. We zochten een manier om die te verlagen en burgers hun zegje te laten doen.’
Hoe werkt het? ‘CitizenLab werkt online, dus mensen kunnen gewoon vanuit de luie zetel hun mening geven of meedenken over de toekomst van hun gemeente. Zo komt alle intelligentie van een stad of gemeente samen op één plaats. Het ontwerp van CitizenLab is eenvoudig aan te passen aan de eisen van een stad of gemeente, dus iedereen kan ermee aan de slag om de inspraak van burgers gemakkelijker te laten verlopen.’
Het droomscenario? ‘We werken samen met een dertigtal steden en gemeenten in België en Nederland, en we ondersteunen ook een Deens project over economie. Tegen 2020 willen we het grootste e-democracy-bedrijf van Europa zijn. Daarvoor hoeven we ons zelfs niet te verplaatsen, want alle ondersteuning die we bieden, gebeurt online.’
Meer info: https://www.citizenlab.co/
Tekst: Ine Renson, De Standaard
